Τσιγκογραφία
Τεχνική των γραφικών τεχνών, που χρησιμοποιείται από τον 19ο αιώνα. Ανήκει στη γενική κατηγορία της αναγλυφοτυπίας / υψιτυπίας, γιατί τυπώνεται ό,τι εξέχει από τη μεταλλική επιφάνεια. Εφευρέτης της θεωρείται ο Άγγλος συνταγματάρχης Σερ Χένρυ Τζέημς, ενώ σύμφωνα με άλλους, ο Γερμανός Έμπερχαρντ το 1804 και, τέλος, κατ’ άλλους, ο Άγγλος ζωγράφος-χαράκτης Σάμιουελ Πάλμερ (1805-1881) το 1840. Την τεχνική τελειοποίησαν οι Γκλυν και Άπελ το 1845.
Στην τεχνική της τσιγκογραφίας σε πλάκα τσίγκου, καλυμμένη με μελάνι ή βερνί-κι, σχεδιάζει ο τεχνίτης τσιγκογράφος την εικόνα που θέλει να τυπώσει και στη συνέχεια βάζει την πλάκα σε διάλυμα νιτρικού οξέος για να διαβρωθεί ελαφρά. Τα λευκά μέρη της εικόνας δίνονται με βαθύνσεις. Αφού στεγνώσουν τα οξέα, με κύλινδρο περνάει πάνω της νέο στρώμα μελανιού ή βερνικιού, χωρίς να σκεπάσει τις γραμμές του σχεδίου του. Επαναλαμβάνει το ίδιο, μέχρι το στρώμα του μελανιού ή του βερνικιού να γίνει αρκετά παχύ. Κατόπιν, με ηλεκτρόλυση, παίρνει από την πλάκα ένα αποτύπωμα (κλισέ), που το πηγαίνει στο τυπογραφικό πιεστήριο για να τυπωθεί μαζί με τα κείμενα.
Η τσιγκογραφία στην Ευρώπη αναπτύσσεται στην Ευρώπη ολόκληρο τον 19ο αιώνα, κυριαρχώντας στις εικονογραφήσεις εντύπων και πλήττοντας τις παραδοσιακές τεχνικές και μεθόδους χαρακτικής, επειδή η χάραξη εικόνων στον τσίγκο ήταν και γρηγορότερη και φθηνότερη. Τσιγκογραφεία λειτουργούσαν έτσι σε κάθε μεγάλο ευ-ρωπαϊκό τυπογραφικό κατάστημα.
Στην Ελλάδα μια πρόδρομη μορφή τσιγκογραφίας, που ήταν μάλλον ηλεκτροτυπία ή υαλοτυπία σε τσίγκο, έρχεται το 1870. Εισηγητής της υπήρξε ο ανήσυχος καθηγητής της Εφηρμοσμένης Μηχανικής και της Σιδηροδρομικής Ιάσων Γερ. Ζωχιός (π. 1840-1909). Γενικεύεται μετά το 1894 (οπότε βρίσκουμε και τους όρους τσιγκογραφείον και τσιγκογραφικός στον αθηναϊκό Τύπο), βαίνοντας παράλληλα με τη φωτο-τσιγκογραφία, με την οποία ενίοτε συγχέεται σε δημοσιεύσεις. Οι παλιότεροι τσιγκογράφοι, όπως οι παραγωγικοί Ελευθέριος Γ. Καζάνης (1861-1930) και Αριστείδης Λάιος (1871/3-1965), είχαν κατάρτιση στην ξυλογραφία. Ο πολυβραβευμένος Καζάνης έκανε από το 1907 και τριχρωμίες, ενώ κατέληξε φωτογράφος. Η τσιγκογραφία στην Ελλάδα γνώρισε ακμή, χωρίς τούτο να σημαίνει και αντίστοιχη ποιότητα, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και την περίοδο του Μεσοπολέμου, οπότε τσιγκογράφοι αποκαλούνταν καταχρηστικά και οι φωτοτσιγκογράφοι.